Boğazlar üzerindeki tam hakimiyet hangi anlaşmayla sağlandı?

Stratejik önemiyle tarih boyunca devletlerin odak noktası olan Boğazlar, egemenlik mücadelesinin uluslararası diplomasiyle şekillendiği bir süreçten geçmiştir. Bu yolculuk, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e uzanan dönemde imzalanan anlaşmalarla Türkiye'nin tam kontrolü sağlamasına dek uzanır.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Boğazlar Üzerindeki Tam Hakimiyetin Tarihsel Süreci ve Anlaşmalar

Boğazlar (İstanbul ve Çanakkale Boğazları), tarih boyunca stratejik önemi nedeniyle birçok devletin ilgisini çekmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Boğazlar üzerindeki kontrol, uluslararası anlaşmalarla zaman zaman sınırlandırılmıştır. Tam hakimiyetin sağlandığı dönem, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte gerçekleşmiştir. Bu süreçte öne çıkan anlaşma, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi'dir. Aşağıda, bu konunun detaylı açıklamasını bulabilirsiniz:

1. Tarihsel Arka Plan

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Boğazlar üzerindeki kontrol genellikle Osmanlı'ya aitti, ancak 19. yüzyılda uluslararası müdahaleler arttı. Örneğin, 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazların barış zamanında yabancı savaş gemilerine kapalı tutulması kararlaştırıldı.
I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Sevr Antlaşması (1920), Boğazların uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmesini öngörüyordu, bu da Osmanlı'nın kontrolünü büyük ölçüde kısıtladı. Ancak bu antlaşma, Türk Kurtuluş Savaşı nedeniyle uygulanamadı.
Lozan Antlaşması (1923) ile Boğazlar bölgesi askerden arındırıldı ve uluslararası bir komisyonun denetimine bırakıldı. Bu, Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenliğini sınırlayan bir düzenlemeydi.

2. Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936'da İsviçre'nin Montrö kentinde imzalandı ve Türkiye'ye Boğazlar üzerinde tam hakimiyet sağladı. Bu sözleşme, Lozan Antlaşması'nın Boğazlarla ilgili hükümlerini değiştirerek Türkiye'nin egemenlik haklarını güçlendirdi. İşte sözleşmenin önemli maddeleri:

Türkiye'ye Boğazları askerileştirme hakkı tanındı; böylece Boğazlar bölgesinde savunma tesisleri kurulabildi.
Barış zamanında, ticaret gemilerinin Boğazlardan serbest geçişi garanti altına alındı, ancak savaş gemileri için kısıtlamalar getirildi. Örneğin, Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemilerinin geçişi sınırlandırıldı.
Savaş zamanında, Türkiye tarafsızsa, ticaret gemileri serbestçe geçebilirken, savaş gemileri için kısıtlamalar uygulanabilir. Türkiye savaşta ise, geçişleri tamamen kontrol etme hakkına sahiptir.
Uluslararası Boğazlar Komisyonu kaldırıldı ve yetkiler Türkiye'ye devredildi, böylece Boğazların yönetimi tamamen Türk kontrolüne geçti.

3. Montrö Sözleşmesi'nin Sonuçları ve Önemi

Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin bağımsızlığını ve egemenliğini pekiştirdi; Boğazlar üzerindeki tam hakimiyet, uluslararası alanda tanındı.
Sözleşme, günümüzde hala yürürlüktedir ve Boğazların güvenliğini sağlamada temel belge olarak kabul edilir. Ayrıca, bölgesel dengeleri korumada önemli bir rol oynar.
Türkiye, bu sözleşme sayesinde Boğazları stratejik bir avantaj olarak kullanabilmekte ve uluslararası ilişkilerde etkin bir konum elde etmektedir.

4. Genel Değerlendirme

Boğazlar üzerindeki tam hakimiyet, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile sağlanmıştır. Bu anlaşma, Türkiye'nin uluslararası arenadaki saygınlığını artırmış ve coğrafi konumunun getirdiği riskleri yönetmesine olanak tanımıştır. Tarihsel süreçte, Boğazların kontrolü için yapılan mücadel eler, Montrö ile sonuçlanmış ve Türkiye'nin egemenlik hakları güvence altına alınmıştır. Bugün bile, sözleşme, Boğazlardan geçişleri düzenleyen temel uluslararası hukuk metni olarak önemini korumaktadır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap